Masamın üzerinde iki dev eser var:

  • Kıbrıs Türk Edebiyatı Tarihi (1571 – 2017)
  • Kıbrıs Şer’iyye Sicilleri – 1A Numaralı Kıbrıs Şer’iyye Sicili (Hicrî 988- 1003/ Miladî 1580 - 1595)  

KIBRIS TÜRK EDEBİYATI TARİHİ

Kıbrıs Türk Edebiyatı Tarihi (1571 – 2017) konusuna, daha önce de bir kaç kez bu sayfada değinmiştim. Başkanı olduğum KIBATEK Vakfı ile Rektörlüğü’nü Sayın Mustafa Tümer’in yaptığı KISBÜ’nün ortak projesi olarak, artık ete kemiğe büründü ve her biri yaklaşık 800 sayfadan oluşan beş ciltlik (büyük boy) eser kitaplaştı.

Proje araştırma görevlimiz ve editör yardımcımız Nihal Solak ve değerli dostum Prof. Dr. Oğuz Karakartal ile birlikte yürüttüğümüz proje ve çıkan kitaplar, önümüzdeki günlerde daha geniş biçimde kamuoyu ile paylaşılıp tanıtımı da yapılacağından, şimdilik bu bilgilerle yetiniyorum. Yine de bunun, hayata geçirdiğim çok sayıda projenin en anlamlılarından biri olduğunu söylemek isterim.

KIBRIS ŞER’İYYE SİCİLLERİ

1A NUMARALI KIBRIS ŞER’İYYE SİCİLİ

(Hicrî 988- 1003/ Miladî 1580 - 1595)

         Zaman aman bu sayfada, çok değerli bilim insanımız Prof. Dr. Soyalp Tamçelik’ten, eserlerinden ve üretkenliğinden söz ettim.  Birlikte eser verdikleri, Tamçelik gibi üretken Mustafa Kemal Kasapoğlu’ndan da söz ettim. Yine ikisinin kaleme aldığı dev bir çalışmadır yukarıda sözünü ettiğim “Kıbrıs Şer’iyye Sicilleri – 1A Numaralı Kıbrıs Şer’iyye Sicili (Hicrî 988- 1003/ Miladî 1580 - 1595).”

Tam 1435 sayfa ve serinin ilk cildidir. Üç buçuk yılın emeği olan bu eseri, iki kalın cilt daha izleyecek.

            Bu kalın ciltte, 1571’de Osmanlı’ya geçen Kıbrıs’ın 1580 – 1595 dönemindeki şer’iyye sicili ele alınıyor. Kıbrıs Vakıflar İdaresi Genel Müdürü Prof. Dr. İbrahim Benter, kitabın Önsöz’ünde, şer’iyye sicillerini, “Osmanlı döneminin mahkemelerde görülen davalarla ilgili muamelelere yer veren defterler” olarak niteler. Şer’iyye sicillerinin, “alelâde vak’alar, cinayetler, nikâh ve boşanma, vergi kayıtları, narh uygulamaları, tayinler, lonca davaları, vakfiye ve vakıf muhasebe verileri vb. gibi” konuları içerdiğini ve “sosyoloji, tarih, hukuk, iktisat vb.” gibi konulara kaynak olacağını da belirtir.

                Soyalp Tamçelik, şer’iyye sicillerinin Ada’nın Osmanlı idaresine geçmesinden hemen sonra meydana gelen sosyal, ekonomik, adlî, toplumsal vb. gibi olayları kayda geçirdiğini ve Kıbrıs tarihinin yazımı için birinci elden materyal/kaynak olduğunu ifade eder.

            Kıbrıs şer’iyye sicilleri’nin tıpkıbasımlarının da verildiği eser, yalnızca hazır bilgilerin günümüz Türkçesine aktarmaz. Beş bölümden oluşan eserde, 1. Bölüm, 56 sayfalık kapsamlı inceleme - araştırmadır. “Kıbrıs’a Ait Şer’iyye Sicilleri ve Genel Özellikleri” başlığını taşıyan bu bölümün ara başlıkları, içerik hakkında bir fikir de verir: “Giriş,” “Osmanlı Devleti’nde Yargı Sistemi ve Özellikleri,” “Şer’i Mahkemelerin Tarihçesi,” “Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta Kurulan Mahkemeler,” “Mahkemelerde Görevli Kişiler,” “Şerî Mahkemeye İntikal Eden Davalar ve Özellikleri,” “Tarihî Belge Açısından Şer’iyye Sicilleri’nin Önemi (Sicilleri, hukuk tarihi, özel hukuk, kamu hukuku, iktisat tarihi, askerlik bakımından ele alan alt başlıklar da vardır.)

Bu başlıklar altında bol ve doyurucu bilgiler verilmektedir. Dahası, “Bölüm” içinde, her biri bir bilgi hazinesi olan şu tablolar da vardır:

            Tablo 1: “Osmanlı İdaresi Boyunca Kıbrıs’ta Görev Yapan Müftüler ve Görev Süreleri

            Tablo 2: “Kıbrıs’ta Görev Yapan Kadıların Listesi Görevlendirildikleri Tarih

            Tablo 3: “Kıbrıs Vakıflar İdaresinin Arşivinde Bulunan Şer’iyye Sicilleri’nin Envanter Listesi

            Eserin, 2. Bölüm’ü “(1/A Numaralı) Kıbrıs Şer’iyye Sicili’nin Teknik Özellikleri ve İçerik Analizi” başlıklı 2. Bölüm’ü de, içinde yer alan aşağıdaki tablolarla birlikte başka bir bilgi hazinesidir:   

          Tablo 4: “1/A Numaralı Kıbrıs Şer’iyye Sicili’nde Yıllara Göre Hüküm Sayısı”

          Tablo 5: “1/A Numaralı Kıbrıs Şer’iyye Sicili’nde Aylara Göre Hüküm Sayısı”

         Tablo 6: “1/A Numaralı Kıbrıs Şer’iyye Sicili’ndeki Hükümlerin Konularına Göre Tasnifi”

         Eserin ilk iki bölümündeki bilgi bombardımanından sonra, 3. Bölüm “(1/A Numaralı) Kıbrıs Şer’iyye Sicili’yle İlgili Hüküm Özetleri;” 4. Bölüm “(1/A Numaralı) Kıbrıs Şer’iyye Sicili’ndeki Kayıtların Hicrî Tarihe Göre Dizini;” 5. Bölüm “(1/A Numaralı) Kıbrıs Şer’iyye Sicili’nin Tıpkıbasını” içerir.

SON OLARAK

Görülen odur ki Osmanlı, iyi bir arşivleme sistemi kurmuş, bu sistemle, yüzyıllar sonra onula ilgili çalışmalara ışık tutmuştur. Osmanlı’nın çok geniş bir coğrafyada 600 yıl hüküm sürebilmesinin başlıca nedenlerinden biri bu sağlam arşivleme sistemi olmalıdır, diye düşünüyorum.

Ne yazık ki yirmi birinci yüzyılda, KKTC olarak böyle bir arşivleme sistemimiz yok. Bürokrasimizin berbat durumu için o kadar çok deneyimimiz, gözlemimiz ve okuyup dinlediğimiz olay var ki! Bu yazıya başlarken sözünü ettiğim Kıbrıs Türk Edebiyatı Tarihi’ni hazırlarken, çok yakın tarihlerde çıkan bazı kitaplara bile ulaşamadık ya da ulaşabilinceye kadar anamızdan emdiğimiz süt burnumuzdan geldi.  Kaynak bulma ya da kaynaklara ulaşma da çok zor, birçok kez olanaksızdı.

Kimse yakın tarihteki çatışmaları, savaş ortamını, göçleri vb. öne sürmesin. Eğer bilinç, istek ve niyet olsaydı, arşivleme devletleşme süreci ile birlikte bir sisteme ve düzene oturtulabilirdi.. Oysa biz bunu yapmadık. Millî Arşiv’imize bunu yapabileceği ortamı ve olanakları yaratmadık.  Direnişimizi, Varoluş Savaşımımızı bile arşivlemedik. Her gün hayata veda eden direnişçilerimizin anılarını bile kayda geçirmedik. Halk kültürümüz için de bunu doğru dürüst yapmadık.

Soyalp Tamçelik ile Mustafa Kemal Kasapoğlu’nu ve onlara destek olanları hem kutlarım, hem onlara teşekkür ederim.   Gerçek anlamda muhteşem bir iş başardılar. En kısa sürede arkası gelecek, eminim.