Eski Kıbrıs diye hitap edilen halk dilendeki Kıbrıs’ta hırsızlık olayları olmazken bu son zamanda ne oldu da bu kadar olaylar arttı? İnsanlar sokağa çıkmaya korkuyor. Eskisi gibi kapılar açık evlerinden çıkmıyorlar. Tüm bunların altında ne yatıyor ne gibi tedbirsizlikler var. Adaya gelen bu kadar göçü pasaport kontrolünün gelmesinden yana. Artık kimlikle girişin yasaklanması için açıklamada bulundular. Tüm bunları halka sorduk. Yine cevaplarını kendilerinden öğrendik. Haydar Güzeloğlan (Esnaf): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık olayları artış gösterdi? Cevap: Hırsızlığın başlıca sebepleri adaya girişlerin tamamen kontrol altında olmaması ve sebebini sorarsanız bundan daha önce pasaportla giriş olduğu zamanlarda ve mesela Türkiye’de suç ortamlarına karışmış kişilere pasaport verilmemekte. Kimlikle olduğu takdirde ipini koparan bu tarafa geldi. Bundan yıllar öncesini düşünecek olursak bizler 90 ya da 95lerde kapılarımızda anahtar yoktu, penceren açıktı bir komşuya gittiğin zaman kapın açık durabiliyordu. Çocuğunun güvenli bir şekilde sokakta oynamasına izin verirdin. Ama şimdi Türkiye’de suç işleyip bu tarafa gelen insanlar günü birlik gelip hırsızlık yapanlar bile var. Bence bir an önce kimlikle girişlerin kaldırılması tekrardan pasaportların girişlerin başlatılması gerek. Çünkü buraya çalışmaya değil hırsızlık yapmaya gelenler var. Özellikle bu Türkiye’de suç işleyip te polis tarafından aranıyor ve gidilecek en yakın liman burası. Buraya geliyor yapacağını tekrardan yapıyor. Yakaladı yakalanmadıysa tekrar öbür tarafa gidiyor. Bu defa başka bölgelere gidiyor bu çark şeklinde dönüyor. Soru: Son zamanlarda burada 3 aydan fazla duranlar için muhaceret sistemi başlatıldı. Bu yapılan girişim hakkında ne düşünüyorsunuz? Cevap: Daha önceden de var vardı fakat caydırıcı değil. Gelin ben size birkaç tane ev göstereyim o evin içinde 30 tane Pakistanlı yaşıyor ve bunlar iki odanın içinde yaşıyorlar. Kaç tanesinin çalışma izinleri var. Ne kadar güvenirler artı öyle bir yerlerdeki mahallenin göbeğinde benim evimin dibinde 10 tane ev varsa çoğunda Pakistanlı kalıyor ve yüzde doksanının çalışma izni yok. Polis bunlara baskın yapıyor mu yok polis sadece yolda gördüklerine çalışma iznini sorar yakaladıysa yakaladı yakalamadıysa umurunda değil. Öyle bir şey yapacaksın ki ihbar ettiğin zaman polis gelip bakmıyor. Gelsin baksın bugün benim evin dibinde 4 tane var her birinde en az 10-15 kişi var. Bugün ben kızımı nasıl gecenin bir vakti dışarı bırakmaya nasıl güvenebilirim. Ben kapımın önünde oturuyorum adam iç çamaşırı ile dışarı çıkıyor. Benim eşim var çevrede bayanlar var. Adamların umuru değil. Bu def insanları suça teşvik ediyorlar. Bir gün sinirli bir haline denk gelecek bu sefer kalkıp kavga edeceksin orada bir de git polisle uğraş. Polisinde denetimi zayıf polisin bu işe daha sıkı sarılması lazım. Salih Doktoroğlu (Esnaf): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık olayları günden güne daha fazla arttı? Cevap: Yabancı insanların buraya gelişi başka bir şey yok. Bunun önüne hiçbir şekilde geçilmez. Milletvekillerimizin bu gibi konularla ilgilenmiyor. Arap ve Afrika insanlarıyla doldu burası. Kavga çıkarttıkları takdirde kimsenin umurunda değil. Her gün burada olan kavgalarını görüyoruz. Milletvekillerimizin umurunda değil. Burası insanla dolsun yeter ki.. Bizim buralarda daha önce böyle durumlar olmazdı. Bundan sonra burada daha kötü şeyler olacak Soru: Bu olayların azalması için ne gibi önlemler alınması gerekiyor? Cevap: Ben havaalanlarında şahit olduğum bir konu var. Adama soruyorlar paran var mı? Yok. Nerede kalacaksın? Beli değil. Nasıl geçineceksin? Hiç ses seda yok ve o polis kendisinin buraya girmesine izin veriyor. O adam bir iki gün sonra aç kaldığında ne yapacak. Hırsızlık yapacak biz bunları devamlı söylüyoruz. Kimsenin umurunda değil. Burada bir sürü kaçak insan var. Öğrenci olarak geliyor ve öğrenci olmadı bunların denetlemesini yapmıyorlar. Bu mahallede her gün kavga çıkıyor. Şişeler kırılıyor. Birkaç defa polis geldi önüne aldı gibi başka da bir şey olmadı. Üç beş gün geldi artık gelmiyor. Eski Kıbrıs gibi değil burası eskiden bizim evler kapanmazdı şimdi beş tane kilit var. Benim damadım savcı ve onun cüzdanını çaldılar ve yüz metre ileride kimlikle ehliyeti attılar kaçtılar. Ve saçcı olması da bir şey ifade etmiyor. Benim yanımda bir kız çalışıyordu her gün tişört çalıyordu bu 800-900 tişört oldu zamanla polise şikayette bulunduk. Kız 17 yaşında diye yasal bir işlem başlatılmadı ve ilginç yanı ise polis kızın evine gidip te arama yapmadı biz aileden bir ahbapla çözdük konuyu kızın evinden çıktı tişörtler. İşin özü buda Kıbrıs meselesi gibi Kıbrıs meselesi 30 şubatta çözülecek bu hırsız olaylarının önüne de o zaman geçilecek. Selver Kaya (Esnaf ): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık olayları arttı? Cevap: Güvenlik yetersizliği diye yatıyor fakat altında yatan en önemli etken ekonomidir. Bir insan durup dururken neden hırsızlık yaptı önce onu sorgulamak lazım. İnsanlar durduk yere ne hırsız ne de katil olur nede kötü bir şey yaparsa emin ol ki kimse bunu istemez. Sebepleri araştırmak lazım. İnsanları bazen takip ediyorum hem şu kişi hırsız, şu kadın çocuklarına karşı yanlış bir şey yaptı o insan bunu mecburiyetten yaptı. İnsanlar bunun derinine inmek yerine sorgulamak yerine o kişiyi dışlıyor. Bunun sebeplerini aramak lazım. Genç ise suçu işleyen derinine inip aile yapısı nasıl, nasıl bir kargaşanın içindedir onu araştırmak lazım. Sosyal yapımız çok değişti. Ekonominin de etkisi var ben ticaretle uğraştığım için sürekli havalimanlarında bulunuyorum. Karşılaştığım durumlardan birisi adam turist olarak ülkeye geliyor fakat üzerinde para yok. Bunun yabancı uyruklu vatandaşımız da olsun Türkiyeli vatandaşımızda olsun her yerde aynı sıkıntı var ve üzerinde para yok. Şimdi bir insan turist olarak geliyorsa buraya mutlaka kaldığı yer belli olması lazım. Üzerinde mutlaka bir harçlıkta olması gerekiyor. Ama bizde öncelikle kimlikle girişleri kaldırmaları gerekiyor. Eğer biz bunu yapmazsak sosyal yapımızı göz önünde bulundurmazsak bunlar saha fazla olacak. Güvenlik güçlerinin öncelikle bunları göz önünde bulundurması gerekiyor. Eğer ciddi konuda derine ineceklerse ailelerinin ekonomik durumları ülkeye girişlerinin kontrol etmeyip bunların önün geçmezlerse kesinlikle hiçbir şey çözülmeyecek. Ben çocukluğumdan beri adada yaşıyorum daha önce biz kapımızı kilitlemeden uyurduk. Ben dükkanımın önüne sandalyeyi koyardım ve burada bir kültür vardır. Bilir ki ben içeride olmadığımı ve kimse girmezdi. Gelen müşteriler komşularıma seslenirdi. Derlerdi ki neden sandalye koydu beş dakika sonra geleceğinin mesajını vermek için koydu. Böyle bir kültürde büyüdük çok güzel bir kültür vardır Kıbrıs’ın kültüründe. Artık son zamanlar da kapılarımıza iki tane kilit çelik kapılar taktırdık. Şuan ve benim evimde kamere var. Neden diye soracaksın fakat bu şekilde hırsızlık olaylarının önüne geçiliyor ve evine kimlerin girip çıktığını kontrol etmek için bu yöntemi kullanıyoruz. Benim dükkanımda bile kamera sistemi var ve bunu yaparken de bana büyük bir bütçeye mal oldu. Ama eğer hırsızlık olayları olamasaydı neden böyle bir şeye gerek duysaydım. Daha önceden yoktu şuan alarm var çok komik ve çok ta gülüyorum fakat üzülüyorum söylerken hem alarm hem de kamera sisteminin olduğunu söylerken bunlar hoş şeyler değil. Nesrin Şanlıtürk (Kuyumcu ): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık olayları arttı? Cevap: Çünkü dışarıdan çok fazla göç geldi. Çok yabancı öğrenci var ve eskiden Kıbrıs çok güvenilirdi. Maalesef ki eki güvenirliğini kaybetti. Çünkü neden hem Rum tarafından çok giriş çıkış var hem de çok gelen öğrenci var. Maalesef ki bunlar güven olayını zedeledi. Elini kolunu sallayan Kıbrıs’a geliyor. Burada bayanlar gece çok rahat dolaşırdı şimdi o güvenlik kalmadı. Millet kapılarını arabalarını açık bırakırdı. Eskiden olay yoktu şimdi olaylar çok fazla arttı. O yüzden güvenlik güçlerinin daha fazla tedbir alması lazım. Giriş çıkışlar daha fazla denetlenip kontrol altında olmalı. Nuri Yılmaz (Telefon Dükkanı İşletmecisi ): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık olayları arttı? Cevap: Değişik kültürlerden insanların gelmesi ve insanları seçemiyoruz. Gelirken insanların GBT’sine bakılmıyor. İnsanların geçmişte neler yaşadığı adli sicil kayıtları olmuyor. Burada vize sıkıntısı yok adam Bangladeş’ten geliyor ne işti yaptığı belli değil alakasız bir şekilde gelip motorcu oluyor ve motorla alakası yok. Yaşam kaygıları ve ekonomik sıkıntılardan dolayı olduğunu düşünüyorum. Soru: Bu olayların önüne nasıl geçilmeli? Cevap: Adaya giriş çıkış yapacak olan insanların GBT’sine bakılması gerekiyor. Bulunduğu ülkelerden adli sicil kaydı alınması lazım. Ülkenin ekonomik sıkıntısı var ve döviz yükseliyor. Buna istinaden önlemler alınıyor başka seçenek yok. Nisa Kalkan (Esnaf ): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık oranları arttı? Cevap: İnsanlar geçinemiyordur ve her şey pahalılaştı hayat pahalılaştı. İnsanlar başka çare aramaya başladı. Belki de tembellikten kolaya hazıra konmaktandır. Hırsızlık oranlarının azalması için yapacak bir şey yok onların kendi düşüncelerini değiştiremezsiniz. Nereden geldiğine bakılması gerek ve hırsızlık yapığı zaman bunu ona iten şeyin ne olduğunu bulmak lazım. Bilemeyi insanların psikolojisini nereye giderseniz gidin her şekilde bunlar olacak. Etrafta kamera sistemi var fakat izleniyor mu? Beyit Tabur (Dükkan İşletmecisi ): Soru: Kıbrıs adasında son zamanlarda neden hırsızlık oranları arttı? Cevap: Kontrolsüz nüfus gelişimi gerek öğrenci gerek turist gerekse de öğrencilerin burada yaşadığı maddi imkansızlıktan dolayı kendinin bu yollara sapması. Çünkü ülke aslında üniversite öğrenci ülkesi olarak gösterilir ama o insanların her birinin bütçesi bunun için yeterli değil. Çalışmaya ihtiyacı olan olur. Her öğrenci buraya başka hayallerle gelip kendini bu yollara mecburiyetten sapanlar var. Sadece öğrenci değil. Hırsızlık yapmaya mecbur kalanlar var. Birde kontrolsüz nüfus gelişimi dediğim gibi yani başka ülkelerde elini kolunu sallayarak adaya giremezsin. Bizim kaçak yolla giren mi istersin Rum tarafından buraya gelen mi istersin her modeli var. Birde adam buraya uçakla geliyor. Burada hırsızlığını yaptı Kıbrıs tanınmayan bir ülke hırsızlığını yaptı kaçak yollarla çok basit bir şekilde Rum tarafına geçti. Artık o adam öldürse ona dokunamazsın. Neden çünkü KKTC tanınmıyor. KKTC sınırları içerisinde bir daha girmediği sürede ama tüm dünyayı dolaşabilir. Böyle bir adada hırsızlığın şuan artması bir mucize her gün her saniye başlamaması artmaya başlaması benim açımdan mucizedir. Çünkü baktığınızda ada tam bir hırsızlık adası bundan iki üç ay önce Gökhan Naim vuruldu bizim aile dostumuzdur. Cinayeti üstlenenler oldu gerçek azmettiricileri bulundu mu yok bulunmadı bulunamaz da. Burası hırsızlık yapmaya en uygun ülkedir. Yan tarafta mesela banka var fakat güvenliği yok. İhmalkarsızlık ta var en fazla para dönen yer şimdi burada hırsızlık olsun bunu önleyebilecekleri bir güvenlikleri yok. Hadi hırsızlık oldu devletin hükümet suçu gelen insanların suçu. Tamam da sen bankasın dünyanın neresinde bankada güvenlik yok. Denetimsizlik, insanların ihmalkarsızlıkaları var çünkü Kıbrıs insanı da bölesine alıştı. Biz kaldığımız köyde evimizin anahtarı ya çiçeğin altında ya elektik kutusunun içinde ya süs ağacının içinde ya da kapının önündeki kilimin altında hala kapı açık. Bizim köyde halen daha hırsızlık olayları yaşanmadığı için bu şekilde yaşıyoruz. Ama olursa bizde sıkı sıkı kapanmaya gideceğiz. Kıbrıs halkı buna alışık değil. Soru: Şuan ortada bir sürü suç var bunların önüne nasıl geçilmeli? Cevap: Birinci alınması gereken önlem bunu üzülerek söylüyorum ama öğrenci bunu söylerken beni kimsenin beni yanlış anlamaması lazım çünkü öğrenci tamam yurtdışına tanıtıma gidiyor buradaki üniversitelerden temsilciler okulunu övüyor tamam hepsi kabul. Bu öğrenci buraya gelecek tamam okumak istiyor ama nerede nasıl kalacak cebinde ne kadar para var imkanı var mı? Bu 400 sterlin kirayı ödeyebilecek mi? Ne yapacak bu öğrenci, nasıl yaşayacak? Birinci buna bakmak lazım. Bu öğrenci aç kalırsa her şeyi yapar belki bende sende aç kalsan aynı şeyi yaparsın. Hayatta kalmak için yapacaksın. Bir gün artık suça meyillenir o suça teşvik eder kendi kendini çünkü bunu yapmaya mecbur kalır. İkincisi kontrolsüz adaya giriş atıyorum öğrenci değil bu her milletten insan gelmeye başladı. Şimdi tamam bu adam geliyor turist ve her yıl bir anket yapıyorlar bu kadar turist geldi. İnsanlarda şunu sorguluyor bu kadar turist nerede? Oteller boş doluluk oranı belli, plajlar süpermarketler boş yani bu turist nerede? Ben bu dükkanımı açalı 6 ay oldu 6 ayda buraya gelen turist sayısı 20 yi geçmez nerede bu turist? Aslında adaya gelen turist değil adaya gelen çalışmak için kendini turist gösteren veya kirli bir iş kara para aklamak için gelen ve yine kendini turist gösteren insanlar. Yüzde ellisi inanın ki bu adam turist olarak buraya geldi tamam ben İngiltere’ye gittim. İngiltere’de senin cebinde 400-500 sterlin veya daha fazlası yoksa seni oraya almaz. Neden geldin buraya derler gezmek için dersin cebinde bu parayla ne yapacaksın diye sorarlar. Şimdi ilk etapta almaması oradaki insanlar polisi kınar aslında yanlış sen o saat o insanı almadı ama alırsa belki o adam günün birinde parasızlıktan orada hırısızlıkta yapabilir. Kendini de öldürebilir, birinde zararda verebilir, memleketi dolandırıp her şeyi yapabilir. Almaması aslında doğru bir şey bizde aslında bu yanlış bu adam buraya turist olarak geldi fakat cebinde kaç parası var ülkede nasıl gezecek. Adamın cebinde 100 tlsi varsa taksi tutup Lefkoşa’ya bile gelemez. Bu kadar turist geliyor turist değil işte bu adam. Bu adam bir ümitle gelir buraya oda çalışmak için ya da bir yuva kurmak ister oda haklı ama burada öyle bir imkan yok bunun ikanı hayali ile gelir ama öyle bir dünya yok. Bunu önlemek bizim elimizde devletin, polisin elinde. Soru: Tüm bu anlattıklarınızdan yola çıkarak burada en büyük sorun ekonomiyi anlattınız bunun için neler yapılmalı. Cevap: Üretmek lazım ekonomisi en düzgün ülkelere bakarsan üretken ülkeler. Çin çok kalabalık bir ülke ve neden aç değiller, neden isyan noktasında değiller, neden grev yapmazlar, neden adamların yaşantılarından şikayetleri yok? Üretim, üretim ,üretim. Çin ve Japonların düşünceleri hep aynı üretim çocukların öğrendiği ilk kelime tasarruftur. Hayatını kontrollü yaşamadır. Bizde anne baba çocuk 18 yaşını doldurdu mu çocuğunun altına son model araba imkanına göre ikinci el araba alan var. Varını yoğunu çocuğuna yalnız anlamsın kimse beni ama şımartma hazıra alıştırma aslında iyilik yapayım derken kötülük yaparlar kendi çocuklarına farkında değiller. Bırak bir yerden yaşasın tutunmaya çalışsın bir şeyleri öğrenmeye çalışsın. Yine üniversitelere geleceğim Türkiye’deki sınav sistemleri çok daha uygulayıcı mesela sınavı geçemezsen giremezsin üniversiteye bitti. Bizim burada öyle bir sistem yok parayı bastırdın mı üniversitedesin. Askere gitmemek için özellikle erkek çocukları 15-16 yıl haklarını doldurana kadar okul okur. Cebinden ya da ailesinden büyük meblada para harcıyor. Askere gitmemek için halbuki getir zorlayıcı bir sınav sistemi devlet sınav uygulasın eğer kapasitesi yoksa bunun okumayacak. Ekonomiyi sterseniz birinci olarak buradan başlayacaksınız. Bizim şuan kaç fabrikamız var üretim yapan? Bir patates fabrikası var mı yok, bir dondurulmuş patates fabrikası var mı patates ülkesiyiz yok. Bir tane açıldı o da elinden tutan olmadı kaptı gitti. Ne üretebiliriz ki o kadar dengesiz bir ülkeyiz ki bir ay önce domatesler çöpe döküldü kırk dokuz kuruş elli kuruş satılmayıp çöpe döküldü şimdi domates dört lira oldu. Karpuz tanesi beş liraydı bir ay önce hayvanlar yerdi işçilik ödenip toplamaya bile değmezdi şimdi karpuz kilosu taneden üç ya da dört liraya çıktı. Dengesizlik ve denetimsizlik var. Herkes domates, karpuz ekmesin denetim yap. Üretmek tabi ki çok önemli ama bilinçsiz üretmekte olmaz. Şimdi gidin Güzelyurt’a bütün portakal bahçelerini tek tek kesin kömür yapıyorlar. Biz 20-25 sene önce benim dedem 5 erkek çocuğunu evlendirdi hepsini ev sahibi yaptı iş kurdu tüm bunlar hayvancılık ve üretimle yaptı. Güzelyurt’ta Asil Nadir daha portakal çiçekken portakal bahçesinin sahibine pey verirdi. Yani önden para verip o portakalı kimseye vermesin diye insanların ellerinde bir kazanç vardı. Şimdi portakal ağaçları çok olur veya atıyorum odun olur. Samim Mamülcü (Esnaf ): Soru: Kıbrıs’ta son zamanlarda neden hırsızlık oranları arttı? Cevap: Zorda kalan çoğu insan direkt olarak Kıbrıs’a geliyor. Zaten girişler kolay kimlikle girebiliyorsun hırlısı da hırsızı da geliyor. Bunun için giriş çıkışlar daha çok kontrol altına alınmalı. Kimlikle giriş biran evvel kalkmalı. Artık sadece pasaportla giriş yapılmalı. Sınırlı sayıda sınırlı bir günde ülkede kalması gerekiyor. Herkese 90 gün izin veriyorlar onu geçince herhangi bir şey yapılmıyor. Buradan giderken bir ceza uygulanmaz buraya geldikleri zaman geciktirmiş oldukları cezaları ödüyorlar. Adam iki saat önce ülkeye giriş yaptı üçüncü saatin sonunda hırsızlıktan yakalandı. Demek ki bu adam adaya gelirken ne yapacağını bilerek geldi. Hırsızlıklar bunlardan çıkar. Haber Ve Fotoğraflar: Esengül Aykaç VATAN Özel