Endometriozis, rahim içi dokusunun olması gerektiği yerden ziyade vücudun başka bir yerinde büyümesidir.Rahmin iç döşemesine endometrium denir. En sık 30 ve 40’lı yaşlardaki kadınlarda görülür fakat adet gören her yaştaki kadında endometriozis oluşabilir. Hiç çocuk sahibi olmamış kadınlarda daha sık görülür. Annesi, kız kardeşi veya kızında endometriozis olan kadınların da görülme ihtimali daha fazladır. Temel belirtisi kasık ağrısıdır. Ağrı cinsel ilişki sırasında, büyük abdestinizi veya idrarınızı yaparken veya adetinizden hemen önce veya adet sırasında oluşabilir. Kesin nedeni bilmemektedir. Endometriozis tedavisi hastalığın yaygınlığına, şikayetlerinize ve çocuk isteyip istememenize göre değişir. İlaçlarla, ameliyatla veya her ikisiyle birlikte tedavi edilebilir. Tedaviler ağrı ve kısırlığı bir süre geçirebilmesine rağmen, belirtileri tedaviden sonra tekrar çıkabilir. Endometriozis adet döneminde veya öncesinde ağrıya neden olabilir. Bazı kadınlarda ağrı hafiftir. Diğerlerinde şiddetli olabilir. Ayrıca kısırlık da yapabilir. Endometrium Nedir? Rahmin iç döşemesi bir kadının aylık adet döngüsü sırasında oluşan değişikliklere yanıt verir. Adet döngüsü genellikle yaklaşık 28 gündür. Önce rahim içi muhtemel bir gebeliğe hazırlık için büyür ve kalınlaştırır. Gebelik oluşmazsa rahim içi dokusu kanama ile atılır ve sonra incelir. Bu değişiklikler yumurtalıklarda üretilen hormonlar (öströjen ve progesteron) tarafından başlatılır. Endometriozis Nedir? Endometriozis hastalığında endometrium (rahim içi dokusu) rahim içinden ziyade vücudun başka yerlerinde bulunur. Endometriozis dokusu tıpkı rahimdeki doku gibi görünür ve davranır. En sık olarak karnın alt bölgesinde şu kısımlarda görülür: Yumurtalıklar Tüpler Rahmin yüzeyi Rahmin arkasındaki boşluk Kalın bağırsak İdrar torbası ve üreterler Rektum Rahim içi dokusu alt karındaki organlara veya karın zarına yapışabilir. Nadir vakalarda vücudun başka kısımlarında da bulunabilir. Yumurtalıklarda büyüyen rahim içi dokusu bir kist (endometrioma veya çikolata kisti de denir) oluşmasına neden olabilir. Rahmin dışındaki rahim içi dokusu hormonlardaki değişikliklere yanıt verir. Adet döngüsü sırasında rahim içi dokusu gibi dökülür ve kanar. Her ay bu dokunun dökülüp kanaması yapışıklık denilen nedbe dokusuna neden olabilir. Yapışıklıklar ağrıya neden olabilir. Bazen yapışıklıklar organları birbirine bağlar. Endometriozis şikayetleri zaman geçtikçe sıklıkla kötüleşir. Birçok vakada tedavi durumun kötüleşmesini engellemeye yardımcı olabilir. Endometriozis için Kimler Risk Altındadır? En sık 30 ve 40’lı yaşlardaki kadınlarda görülür fakat adet gören her yaştaki kadında endometriozis oluşabilir. Hiç çocuk sahibi olmamış kadınlarda daha sık görülür. Annesi, kız kardeşi veya kızında olan kadınların da endometriozis ihtimali daha fazladır. Kronik kasık ağrısı olan kadınların yaklaşık dörtte üçünde bulunur. Endometriozis Belirtileri Nelerdir? Endometriozisin temel belirtisi kasık ağrısıdır. Ağrı cinsel ilişki sırasında, büyük abdestinizi veya idrarınızı yaparken veya adetinizden hemen önce veya adet sırasında oluşabilir. Adet düzensizliği olabilir, kısırlığa yol açabilir. Bu şikayetler endometriozisin bir bulgusu olabilmesine rağmen başka problemlerin bulguları da olabilir. Bu şikayetlerden herhangi birisine sahipseniz doktorunuzu görünün. Ağrının miktarı hastalığınızın şiddeti ile her zaman orantılı değildir. Hafif ağrısı olan bazı kadınların şiddetli bir hastalığı olabilir. Çok ağrısı olan başkalarının hafif bir hastalığı olabilir. Endometriozisi olan birçok kadının hiçbir şikayeti yoktur. Aslında, hamile kalamıyorlar ise endometriozisleri olduklarını ilk kez öğrenebilirler. Çocuk sahibi olamayan kadınların yaklaşık üçte birinde bulunur. Kadınlar şikayetlerinin hamilelikte sıklıkla düzeldiğini görürler. Şikayetleri geçirmekte kullanılan ilaçların birçoğu hamilelikte üretilen hormonların etkilerini taklit etmektedir. Endometriozis Neden Olur? Prof. Dr. Engin Oral, hastalığın oluşmasına sebep olan tüm unsurların hala tam olarak bilinmediğini fakat özellikle şu faktörlere dikkat etmek gerektiğinin altını çiziyor: Geriye doğru adet görme ve zayıf bağışıklık sistemi Kadınların çoğu geriye doğru adet görme yaşasa da vücutları bu kanlı hücreleri temizleyerek organlara yerleşmesini engeller. Öte yandan, bu teoride menstruasyon sırasında endometrium hücreleri geriye doğru, tüplerden geçerek karın içine dökülür. Bağışıklık sistemi zayıf olan kadınlarda da görülen bu sorunda dökülen doku karın içindeki organlar üzerine yapışır ve büyür. Vücudun bağışıklık sistemi hücrelerinin endometriozis hücreleriyle savaşamadığı tezini temel alır. Dolaşım sistemi veya lenfatik sistem aracılığıyla yayılma Endometriozis hastalığının hücrelerinin kan dolaşımı veya lenfatik dolaşıma geçerek vücuda yayılmasını temel alan bir teoridir. Bu teori neden vücuttaki göz, akciğer, cilt ve göbek deliği gibi organlarda endometriozis görülmesini açıklar. Genetik yatkınlık Her ne kadar endometriozise yol açan sorumlu gen bulunamamışsa da, bu teoride endometriozis yeni nesil bireylere genetik olarak aktarılır. Yani, bazı aileler endometriozise genetik olarak yatkınlardır. Çevresel faktörler Çevredeki bazı toksinler ve dioksin gibi vücudu, bağışıklık sistemini ve üreme sistemini etkileyerek endometriozise neden olabilir. Endometriozis en çok hangi yaş grubunda görülür? “Endometriozis bir üreme çağı hastalığıdır ve en çok 30’lu yaşlarda görülür” diyen Prof. Oral, ağrılı adet, ağrılı ilişki ve kronik kasık ağrısı olan kadınlarda görülme oranının %70’lerde seyrettiğini söylüyor ve ekliyor: “İnfertilite problemi yaşayan kadınlarda endometriosis ile karşılaşılma oranı %20-30 arasındadır. Adolesan dediğimiz 13-19 yaş bulunma sıklığı ise %70’dir.” Dünyada 176 milyon kadını etkileyen endometriozisin kronik (uzun süreli) ve benign (iyi huylu) östrojen bağımlı bir hastalık olduğuna vurgu yapan Prof. Oral: “Tedavi sonrasındaki süreçte dahi yıllar sonra şikayetlerin tekrarlama özelliği olabildiğinden hayat boyu takibi gereken bir sağlık sorunudur. Bu da hastalarda duygusal stres yaratabiliyor. Çikolata kisti hastalığı, uzun süreli bir yaklaşımı gerektirdiğinden kadın doğum uzmanları tarafından takip ve tedavi edilmelidir.” Endometriozis Nasıl Teşhis Edilir? Endometriozis belirtileriniz varsa doktorunuz sizi muayene edebilir. Kasık ağrısının diğer nedenlerinin bulunmadığı saptanırsa doktorunuz daha ileri muayeneler veya ameliyat etmeden tedavi edebilir. Hafif, orta veya şiddetli olabilir. Hastalığın yaygınlığı ancak vücudunuzun içine doğrudan bakılarak doğrulanabilir. Bunun için laparoskopi yapılır. Bazen ameliyat sırasında küçük miktarda doku örneği alınabilir. Buna biyopsi denir. Sonra doku bir laboratuarda incelenir. Endometriozis ameliyatı için size genel anestezi verilir. Laparoskopi sırasında tedavi edilebilir. Laparoskopi sırasında endometriozis dokusu saptanırsa doktorunuz o sırada almaya karar verebilir. Endometriozis Tedavisi Tedavi hastalığın yaygınlığına, şikayetlerinize ve çocuk isteyip istememenize göre değişir. İlaçla, ameliyatla veya her ikisiyle birlikte tedavi edilebilir. Tedaviler ağrı ve kısırlığı bir süre geçirebilmesine rağmen, belirtiler tedaviden sonra tekrar çıkabilir. Endometriozis için İlaç Tedavisi Bazı vakalarda Apranax, Majezik vb… gibi ilaçlar ağrıyı geçirmek için kullanılabilir. Bu ilaçlar endometriozisin herhangi başka bir şikayetini tedavi etmez. Ağrıyı gidermek için hormonlar da kullanılabilir. Hormonlar rahim içi dokusunun büyümesini önlemeye de yardımcı olabilir fakat onların kaybolmasını sağlamaz. Hormon tedavisi yumurtalıkların çalışmasını durdurmak için tasarlanmıştır. En sık reçete edilen hormonların bazıları şunlardır: Doğum kontrol hapları Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) Progestin Bu ilaçlar her kadın için uygun değildir. Çoğu ilaçta olduğu gibi hormon tedavisine bağlı bazı yan etkiler vardır. Bazı kadınlar ağrının giderilmesinin yan etkileri çekmeye değdiğini söylerler. Bu ilaçlar tüm kadınlarda ağrıyı geçirmezler. Doğum kontrol hapları Doğum kontrol hapları endometriozis şikayetlerini tedavi etmek için sıklıkla reçete edilirler. İçlerindeki hormonlar adet kanamalarını düzenli, daha az ve kısa tutarlar ve ağrıyı geçirebilirler. Doktorunuz hapları adet görmeyeceğiniz şekilde kullanmanızı önerebilir. Gonadotropin-salgılatıcı hormon GnRH adet döngüsünü kontrol etmeye yardımcı olan bir hormondur. GnRH agonistleri insan GnRH’sı gibi fakat doğal maddeden birçok kez daha güçlü olan ilaçlardır. Yumurtalıkların çalışmasını durdurarak öströjen seviyelerini azaltırlar. Bu menopoza çok benzeyen geçici bir durum yaratır. Bu ilaç alan kadınlardaki yan etkiler şunlar olabilir: Sıcak basmaları Baş ağrıları Vajinada kuruluk Kemik yoğunluğunda azalma GnRH ile tedavi genelde en az 3 ay sürer. Uzun süreli kullanıma bağlı kemik kaybını azaltmaya yardımcı olması için doktorunuz GnRH agonistleriyle birlikte bazı hormon veya ilaçları almanızı önerebilir. Birçok vakada bu tedavi başka yan etkileri de azaltabilir. GnRH tedavisini bitirdikten sonra yaklaşık 6-10 hafta içinde tekrar adet görmeye başlamalısınız. Progestin Progestin hormonu da endometriozisi küçültmek için kullanılabilir. Progestin öströjenin doku üzerindeki etkilerinin tersine çalışır. Progestin alırken her ay adet görmemenize rağmen düzensiz kanamalarınız olabilir. Progestin hap olarak alınır veya enjeksiyon şeklinde yapılır. Bu ilacı alan kadınlardaki yan etkiler şunlar olabilir: Ruh durumu değişiklikleri Kilo değişiklikleri Şişkinlik Cinsel problemler Endometriozis Ameliyatı Endometriozis ve etrafındaki dokuyu almak için ameliyat yapılabilir. Şiddetli vakalar da ameliyat en iyi tedavi şeklidir. Ameliyat en sık laparoskopi ile yapılır. Laparoskopi sırasında endometriozis alınabilir veya yakılır. Vakaların hepsi laparoskopi ile halledilemez. Bazen açık ameliyat gerekebilir. Sizin için hangi yöntemin en iyi olduğunu doktorunuzla konuşun. Ameliyattan sonra ağrılarınız geçebilir. Fakat ağrılarınız tekrarlayabilir. Birçok hastada şikayetsiz dönemi uzatmak için ameliyat ve ilaç tedavisi beraber kullanılır. Endometriozis ameliyatı olan kadınların yaklaşık yarısında şikayetler bir yıl içinde tekrar başlar. Hastalık ne kadar ilerlemiş ise tekrarlama ihtimali o kadar fazladır. Ağrı şiddetli ve tedavi ile geçmiyorsa rahminizin alınması bir seçenek olabilir. Eğer yumurtalıklarınız da alınırsa endometriozisin tekrarlama ihtimali azalır. Bu işlemden sonra kadın artık adet görmez ve hamile kalamayacaktır. Rahminiz ve yumurtalıklarınız alınsa bile küçük bir ihtimalle şikayetlerinizin tekrarlama şansı vardır. Endometriozis ile Başa Çıkma Endometriozis kronik bir hastalıktır. Birçok kadının menopoza kadar gelip geçen şikayetleri vardır. Tedavi için çeşitli seçeneklerinizin olduğunu aklınızda tutun. Bir kadın hangi tedavinin kendisi için doğru olduğuna karar vermek için Bu sorunu yaşayan aşka kadınlarla konuşmak da size yardımcı olabilir. Endometriozis hastası hamile kalabilir mi? Şiddetli ağrı ve kısırlığa neden olabilir. Sıklıkla başarılı bir biçimde tedavi edilir. Endometriozis için birden çok tedaviye ihtiyacınız olabilir. Herhangi bir belirtisi sizde varsa doktorunuzu görün. Hazırlayan: Ahmet Baba Kaynak: www.mutluvesaglikli.com/endometriozis-belirtileri-tedavisi/