4 Mayıs Pazartesi günü Kuzey Kıbrıs’ta birçok işyeri kepengini kaldırdı. Sağlık Bakanlığı açılacak iş yerleri için belli hijyen kuralları açıkladı. Bu kurallara göre; dezenfektanlı paspaslar işyerinin kapı ağzında olacak. Müşteriler mağazalara girmeden önce el dezenfektanı kullanacak. Bunun yanı sıra içeri giren her müşterinin ateşi de ölçülecek. 50 gün aradan sonra yendin iş başı yaparak rahat bir nefes almayı uman esnaf bu kurallara azami ölçüde uymaya özen gösteriyor. Bununla birlikte esnaf hijyen malzemelerine fahiş fiyat ödemekte şikayetçi. İş yerini açabilmek için bulundurulması zorunlu hijyen malzemelerinin pek çoğunun fiyatı artmış. Hem de esnafa göre öyle üç beş lira değil üç beş misli… Yani iki aydır tek kuruş para kazanamayan esnaf şimdi aşırı pahalanan hijyen malzemelerinin getirdiği maliyetle baş etmek zorunda kaldı. Her şeye rağmen esnaf umutlu… Neredeyse iki ay aradan sonra iş yerini açanlar kısa bir süre içinde hayatın normale dönmesini bekliyor; hayatın normale dönmesiyle birlikte de işlerinin yeniden açılmasını. Sezer Çelik: Soru: Kısıtlamalar gelmeden önce günlük kazancınız ne kadardı? Şimdi ne kadar oldu? Sezer Çelik: Kısıtlamalar gelmeden önce durumuzu iyiydi fakat ekonomik durumlar dünya genelinde çok kötü bir durumdadır. Soru: Alınan önlemler sizce uygun ve yeterli miydi? Sezer Çelik: Bence, yeterli değildi. İnsanlar salgın döneminde yine sokakta olmaya devam etti. Bu durumla karşılaşınca önlemelerin yeterli olmadığını gördüm. Soru: Şimdi açılırken bazı hijyen kuralları var. Bu durum size ek bir maliyet getirdi mi? Sezer Çelik: Mecburen mali olarak etkilendik. Çünkü nerden baksan 1000 tl ye yakın bir harcama yaptık. Soru: Hükümetin performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? Sezer Çelik: Hangi performansını? Herhangi bir performans sergilemiyorlar. Hükümetten hiçbir performans görmedik ki… Tunç Tuncaakar: Soru: Kısıtlamalar gelmeden önce günlük kazancınız ne kadardı? Şimdi ne kadar oldu? Tunç Tuncaakar: Bu olaylar başlamadan önce ve şimdiki arsında yüzde doksan fark var. Önceden 10 lira ciro yapıyorsak şimdi günlük 1 lira ciro yapıyoruz. Bunu da şöyle yorumlamak gerekirse; bu çok normal bir süreç, nelerin olacağını yaşayıp göreceğiz. Soru: Alınan önlemler sizce uygun ve yeterli miydi? Tunç Tuncaakar: Bence alınan önlemler yeterliydi ve başarılı bir sonuç elde ettik. Soru: Şimdi açılırken bazı hijyen kuralları var. Bu durum size ek bir maliyet getirdi mi? Tunç Tuncaakar: Açılmadan önce bize sunulan tüm kuralları yerine getirdik. Ürünlerin fiyatı hakkında kişisel fikrim, dezenfektan ürünlerinin fiyatlarıbize büyük bir vurgun oldu. Girişe koyduğumuz paspası biz 200 Tl ye aldık. Aynısını 800 Tl ye alan esnaf arkadaşım var. Bu paspası satan kişileri zengin yaptılar. Burada bizi rahatsız eden başka bir durum daha var; giyim mağazası olduğumuz için ürünü kabinde müşteriye denetemiyoruz. Denemeden de müşteri ürünleri alamıyor. Bu da bizi ekonomik olarak zorluyor. Soru: Hükümetin performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? Tunç Tuncaakar: Hükümetin performansını çok iyi değerlendiriyorum. Bence olumsuz olan durumlar birer yol kazaları olarak yorumlanabilir ama süreci iyi yönettiler. Bence açılım için biraz geç kaldılar. Biraz daha erken açabilirlerdi. Bizim takip ettiğimize göre 14 gündür adada hiç vaka sayısına rastlamadık. Hastaneye baş vuruda yok. Bu yüzden iş yerlerini daha erken açabilirlerdi. Orhun Baykal: Soru: Kısıtlamalar gelmeden önce günlük kazancınız ne kadardı? Şimdi ne kadar oldu? Orhun Baykal: İyi olmayan bir piyasamız vardı şuan da daha kötü olan bir piyasamız var. Salgından dolayı fiyatların artması görünüşe göre çokta iyi değil. Buna bağlı olarak ufuk güzel görünmüyor. Soru: Alınan önlemler sizce uygun ve yeterli miydi? Orhun Baykal: Hükümet denildiğinde kendi halkına bakabilen kısma hükümet denir. Bizde öyle bir hükümet yok. Kendi bütçesiyle halkına bakan bir hükümet olmadığı için yaptığı hiçbir şey de inandırıcı değildir. Şuanda bizler için bir şey yapmak için uğraşıyorlar mı? Uğraşıyorlar ve onların haklarını yemeyeceğim. Bir bütçe yok ki halkı için bir şey yapabilsinler. Bunu da göz ardı etmek istemem. Soru: Şimdi açılırken bazı hijyen kuralları var. Bu durum size ek bir maliyet getirdi mi? Orhun Baykal: Hijyenle ilgili alınan önlemler hastalık çıkmadan öncede alınması gerekirdi. Evinize gelen kişilere terlik yada galoş verirsiniz şimdi bir dükkanı düşünün herkes kapıdan içeri giriyor. Bırakın Koronoyı, girip olan bir insan da dükkana geldiğinde ben onun hastalığını yine kapacağım. Hijyen kurallarının olması çok iyi oldu. Bu kuralara uyuluyor mu? Bana sorarsan kimsenin bu kurallara uyduğu yok. İnsanların hijyen kurallarına uyması için bir bilince sahip olması gerekir, bu bizim için biraz zaman alan bir süreç olacaktır. Ben dükkanıma gelen insanları,maskesiz, elinizi yıkamadan dükkana girmeyin diye insanları uyaracağım. Bu süreci başımız ağrıya ağrıya, başımızı tokuşa tokuşa öğreneceğiz. Bu hastalık canımızı ala ala her şeyi doğru yapmamızı öğretecek. Hastalık şart değil. Bence bu kurallar gerekliydi. Bu dezenfektanların masrafı 100 Euro’dur. Herkesin bunları dükkanında sürekli olarak bulundurması gerekiyor. Soru: Hükümetin performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? Orhun Baykal: Hükümetimiz salgını önlemek için iyi çalışıyor. Neler den şikayet ediyoruz? 1500’ler dağıtılmamış. Kasada para mı varda bu 1500’ler dağıtılsın. Hükümet sürekli değişti. Birçok insan gelip geçti. Kendi çıkarlarımız doğrultusunda kimleri hükümete getirdiysek onların ceremesini çekiyoruz. Şuanda orada oturan herkes elinden geleni yapmaya çalışıyor. Biz insanlarda da kabahat var. “Bana dokunma, benim işim olsun, benim işimi yap” diyen birçok insanımız var ve kimse hükümetten aşırı bir şey beklemesin. Önce kendi kafamızı değiştireceğiz. Bencil olamayacağız, bizci olacağız ve herkesin çıkarını düşüneceğiz. Orada oturanları çok incitmeyeceğiz. Kapılarını çalıp “aman benim işimi yap” demeyeceğiz. O zaman her şey düzelecek. Performans olarak, hükümetimiz çalışıyor. Ben iki aydır yapılan çalışmaları gözlemliyorum ve hükümet canla, başla çalışıyor. Sağlık Bakanımız televizyonda açıklama yaparken “Bu beceriksiz, konuşamıyor” dediler. Başbakan konuşma yapıyor onun söylediklerini başka bir şeye yorumluyorlar. Zaten bizim Kıbrıslıların Türkçesi güzel değil. Her konuştuğumuz kelime başka bir anlamda anlaşılıyor. Bu pozisyondaki bir memlekette bir Başbakan’ın konuşmasını farklı yöne çekebiliyorsa, bir Başbakan’a İnternet ortamında hakaretler yağdırılabiliyorsa bizler ne bekliyoruz. Ben burada çok rahat bir şekilde Başbakan’a mesaj atabilirim. “Ersin abi ne yapıyorsun” diyebiliyorum. O da gayet normal bir şekilde cevap ta verebilir. Hükümetimizdeki insanlar bu kadar samimidirler. Tüm bunları yorumlamak gerekirse yaptıkları çalışmaları çok iyi yürütüyorlar. Göksel Macila: Soru: Kısıtlamalar gelmeden önce günlük kazancınız ne kadardı? Şimdi ne kadar oldu? Göksel Macila: Kısıtlamalar başlamadan önce halimizden oldukça memnunduk. Şuan ortalık oldukça sakin ve bir bekleyiş içerisindeyiz. Önlemlerimizi aldık. Sakin bir şekilde normal hayata adapte olmaya çalışıyoruz. Soru: Alınan önlemler sizce uygun ve yeterli miydi? Göksel Macila: Sonuç olarak baktığınız zaman oldukça başarılı önlemler alındı. Hayata dönüşümüz bir, buçuk ayımızı aldı ama burada sağlık daha önemli olduğu için şuana kadar bir sıkıntı yaşamadık. Soru: Şimdi açılırken bazı hijyen kuralları var. Bu durum size ek bir maliyet getirdi mi? Göksel Macila: Bu durumu ticarete çevirip kazana çok firma oldu. Tabi ki bu firmalar da para kazanacak ama bu dönemde herkesin elini cebine koyması gerekiyordu. Sonuçta fazla bir seçeneğimiz olmadı elde olanlardan faydalanmaya çalıştık. Soru: Hükümetin performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? Göksel Macila: Hükümetin maddi katkıları çok fazla iyi değil o da ellerinde olan imkanlar doğrultusunda bir çalışma içerisindeler. Sonuç olarak KKTC dünyada tanınmamış bir devlet ve sadece Türkiye Cumhuriyeti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetini tanıyor. Türkiye’den gelen takviyelerde belli olunca bizim hükümetin performansı oldukça iyi. Tan Amber: Soru: Kısıtlamalar gelmeden önce günlük kazancınız ne kadardı? Şimdi ne kadar oldu? Tan Amber: İş yerlerimiz üç gündür açık ve bu durumu bu kadar erken yorumlayacak durumda değiliz. Her zaman kemik kitlemiz, bizi arayıp sordu ve iş yerlerimizin ne zaman açılacağını bizlere sordu. Soru: Alınan önlemler sizce uygun ve yeterli miydi? Tan Amber: Çoğu vatandaşımız hasta olmamaya istekli ve sokaklarda maskesiz dolaşmayarak girişlerdeki el dezenfektanlarını kullanarak iyi bir yol izlediler. Ülke olarak alınan önlemlerin yanı sıra biraz daha Belediyelerin önlemlerini arttırması gerekiyor zaten çoğu vatandaş kendilerine verilen görevi gayet güzel bir şekilde yerine getirdi. Soru: Şimdi açılırken bazı hijyen kuralları var. Bu durum size ek bir maliyet getirdi mi? Tan Amber: Gider olarak çok maliyet kaybettik. Bazılarında ekonomik takıldık. Bazılarında kişisel alınan ürünleri piyasada da bulmakta zorlandık. İlk günlerde dara düştük. Yeterli maske, dezenfektan vs. yoktu. Şimdi üretim arttı ve bu saydığım ürünlere oldukça kolay bir şekilde ulaşabiliyoruz. Soru: Hükümetin performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? Tan Amber: Hükümet, elinden gelen her şeyi yaptı. Koray Ku: Soru: Kısıtlamalar gelmeden önce günlük kazancınız ne kadardı? Şimdi ne kadar oldu? Koray Ku: İş yerleri kapanmadan bir hafta önce gayet güzel çalıyorduk. İlk vakanın çıktığı günün erkesi günü iş yoğunluğu azalmaya başladı. Ertesi gün iş yerlerini kapattık. İş yerlerimiz üç gündür açıldı fakat müşterisiz olarak günleri çok sakin geçiriyoruz. Herhalde bir ay sonra her şey normale dönüşür diye bekliyorum. Soru: Alınan önlemler sizce uygun ve yeterli miydi? Koray Ku: Bence gerekli önlemleri gayet düzenli bir şekilde yerine getirdik. Hükümet salgını çok iyi kontrol altına aldı. Bizde şuan gereken tüm tedbirleri aldık. İş yerine girmeden önce dezenfektanlı paspasımız var, el dezenfektanımız var, ateş ölçerimiz var ve son olarak gelen müşterilerin isimlerini alıyoruz. Gereken tüm tedbirleri devam ettiriyoruz. Soru: Şimdi açılırken bazı hijyen kuralları var. Bu durum size ek bir maliyet getirdi mi? Koray Ku: Bu dönemde fırsattan yararlanıp kar güden insanlar oldu. 4-5 tane mağazamız var ve bu ürünleri toplu aldık. Oldukça cüzi miktarda ücret ödedik. Örnek vermem gerekirse salgın olayı başlamadan 2 Tl ye aldığımız ürünleri şuan 10 Tl ye alıyoruz. Soru: Hükümetin performansını nasıl değerlendiriyorsunuz? Koray Ku: Hükümet elinden gelen her şeyi yaptı onlara teşekkür ediyoruz. Erkenden önlemlerini aldı şuan hala daha önlemleri elden bırakmıyorlar. Haber ve Fotoğraflar: Esengül Aykaç