Aziz Sancar’dan Sigara’yı Bıraktıracak Buluş Sigara… 2015 yılında Kimya alanında Nobel Ödülü’ne layık görülen gururumuz, Türk Bilim İnsanı Profesör Doktor Aziz Sancar ve ekibi, geliştirdiği yeni bir yöntemle sigara, endüstriyel ürünler ve gıdalarda bulunan karsinojenlerin neden olduğu DNA hasarlarının haritasını çıkarmayı başardı. Bu çalışma özellikle kanserden korunma ve yeni nesil ilaç keşifleri açısından büyük önem taşıyor. Peki, “Aziz Sancar’dan sigarayı bıraktıracak buluş” şeklinde basında ve medyada büyük yankı bulan ve sigarayı bırakma konusunda birçok vatandaşımızı da motive eden bu çalışması gerçekte ne anlatıyor? Bilindiği üzere kanserin temel nedeni DNA’da meydana gelen hasarlardır. Hücrelerimiz her an dış ortamdan gelen kimyasalların ve ışınların saldırısı altındadır. Bunun sonucu olarak DNA’mızda hasarlar meydana gelir ve DNA tamir sistemleri aktif hale gelerek hasarları tamir etmeye çalışır. Bu tamir sistemlerinin en önemlilerinden biri de Nükleotid Excision Repair sistemdir. Profesör Doktor Aziz Sancar’ın keşfettiği bu sistemde; özel proteinler hasarlı DNA bölgesinde bir nevi cerrahi işlem yapar. Hasarlı olan DNA bölgesi çıkarılarak yerine sağlıklı DNA parçası yeniden üretilir. Çıkarılan gen parçası da serbest bir şekilde kan dolaşımına katılır. Yukarıdaki şekilde nükleotid eksizyon tamir sistemi mekanizması gösterilmektedir. Hasarlı olan DNA parçası özel enzimlerle kesilerek çıkarılır. Geri kalan kısım ise, DNA’nın diğer zincirine göre sentezlenir. Böylelikle hasarlı bölge tamir edilmiş olur. Aziz Sancar ve ekibi, gerçekleştirdikleri çalışmada hasarlı DNA parçalarını yakalayıp, dizilemeyi ve tanımlamayı, yani haritalamayı başarmışlardır. Başka bir deyişle, bu hasarlı gen parçalarını puzzle parçalarına benzetebiliriz. Bu parçalar yakalanıp, tanımlanır ve birleştirilerek tüm gen haritamız çıkarılır. Bu çalışmanın en önemli özelliği ise; Sigaradaki karsinojenlerden (kanser yapıcı madde) biri olan benzopyrenein neden olduğu hasarların haritasının bu teknikle başarılı bir şekilde çıkarılmasıdır. Aynı zamanda geliştirilen bu teknik, önceki tekniklere göre daha etkili ve her tipte DNA hasarına uygulanabilmektedir. Peki Bu Çalışma Kanser Tedavisi Açısından Ne İfade Ediyor? Geliştirilen yeni yöntemle sigaranın içerdiği karsinojenlerin neden olduğunu DNA hasarlarının haritasını çıkarabileceğiz. Bunun yanında hangi bölgelerin tamir edildiğini de biliyor olacağız. Karsinojenlerin DNA’da hangi bölgelerde hasarlara neden olduğu tespit etmek, korunma stratejilerinin geliştirilmesini sağlayabilir. Sigaranın zararlarını daha net olarak öğrenebileceğiz. Sigaranın neden olduğu DNA hasarlarının akciğer kanserini nasıl tetiklediği öğrenilerek, yeni nesil ilaçlar geliştirilebilir. Bunun yanı sıra; Karsinojenlerin hangi miktarlarda DNA’ya ciddi zararlar verdiğini ve DNA tamir sistemlerinin hangi durumlarda yetersiz kaldığını görebileceğiz. Bu durum karsinojenlerden korunmada önemli bir destek sağlayacak. İnsanlarda DNA damir sistemlerindeki farkları görebileceğiz. DNA tamir sistemlerinin kapasitesinin düşük olması kanserleşme için önemli bir faktördür. Böylelikle kansere meyilli olan kişilerin tespit edilmesi sağlanabilir (sigara bazı kişilerde kanser yaparken neden bazılarında kanser yapmıyor sorusunun cevabı belki de buradan çıkacak). Genlerde DNA hasarına duyarlı yada da ha az tamir edilen “hassas noktalar” belirlenerek, yeni nesil biyolojik belirteçler tanımlanabilir. Aziz Sancar Hocamızın “Umarım ülkemde sigara içen kalmaz” dileğine can-ı gönülden katılıyoruz… Hazırlayan: Ahmet Baba Kaynak: www.mutluvesaglikli.com/sigara-biraktiracak-bulus-aziz-sancar/