Tarımsal Araştırma Enstitüsü (TAE), narenciye fidan üretiminde ilk kez talebe yetecek karar fidan üretimi gerçekleştirdi. Enstitü fidan üretiminde 100 bini aşarken, hedefin üreticilerin fidan ihtiyacını denenmiş çeşitlerle karşılamak olduğu belirtildi. Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü Cem Karaca, TAE olarak 25’i narenciye olmak üzere 101 çeşit fidan üretimi yaptıklarını, fidanların verimi ve kalitesi bilinen, denenmiş çeşitlerden alınan gözlerle yapıldığını söyledi. Bazı meyve çeşitlerinin fidanlarının üretimine 7-8 yıl süren tarama ve denemeler sonucu karar verdiklerini kaydeden Karaca, fidanların Güzelyurt, Lefkoşa ve Türkmenköy şubelerinden temin edilebileceğini kaydetti. TAE’nin üretim ve deneme çalışmalarını, 10 bin metre karelik örtülü alanda sürdürmekte olduğunu kaydeden Cem Karaca, 2022’de fidan üretiminin 115 bine çıktığını, bunun TAE açısından en yüksek üretim olduğunun altını çizdi. TAK muhabirinin sorularını yanıtlayan Karaca, 2 bin 400 metrekarelik yeni bir sera yapımı projesinin onaylandığını, söz konusu örtülü alanda nem ve ısı ölçme ile ayarlama yapma imkanı ayrıca solar enerji sistemi olacağını belirtti. TAE olarak hedeflerinin üreticilere talebi yüksek, adaptasyon sorunu yaşanmayan, kalite ve verimi yüksek çeşitler sunmak olduğunu ifade eden Karaca, bu doğrultuda TAE çatısı altında pek çok meyve çeşidi için tarama, deneme projeleri yürütmekte olduklarını, bu çalışmalar kapsamında adanın bir ucundan diğer ucuna kadar gezilerek en içi çeşitleri tespit ettiklerini ve onların üretimine ağırlık verdiklerini anlattı. Karaca, fidanların hastalıklardan ari olması için, daha maliyetli olmasına rağmen, hazır toprak kullandıklarını, aşı gözlerini kendi bahçelerinden tedarik ettiklerini belirtti. Talebin karşılanamaması nedeniyle ithal edilen fidanlarda zaman zaman karışıklık yaşanabildiğini, Şeker Portakalı diye ithal edilen fidanın Valencia çıkabildiğini belirten Karaca, TAE’de fidanların etiketli satıldığını kaydetti. ÖNCELİKLİ ÜRETİCİLER Enstitü olarak önceliklerinin üreticilerin fidan taleplerini karşılamak olduğunu kaydeden Karaca, narenciye fidan talebini bu yıla kadar hiçbir zaman karşılayamadıklarını, 2021’de yüzde 50’sini karşılayabildiklerini kaydetti. Karaca ilk kez bu yıl narenciye fidan ihtiyacını karşılayabildiklerini anlattı. Karaca, üreticilerin fidan ihtiyacını karşıladıktan sonra fidan satışı yapan yerlere de fidan vermek istediklerini, bunun bahçe kurma çalışmalarının sona erdiği Mayıs’ta belli olacağını belirtti. Narenciye ile zeytinin fidan üretim ve talebinde başı çektiğini kaydeden Karaca, harnup fidanına da talebin çok olduğunu ancak yetişmesinin en az 3 yıl aldığından şimdilik talebe yetişemediklerini, yerli zeytinde de talebi karşılayamadıklarını, bir tek yağ zeytininde bu yıl talebi karşılayabildiklerini ifade etti. EN BÜYÜK SIKINTI PERSONEL Projelerin hayat bulmasında Türkiye Cumhuriyeti’nin Lefkoşa Büyükelçiliği ile Lefkoşa’daki Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı’nın (TİKA) katkılarının önemli olduğunu da kaydeden Cem Karaca, en büyük sıkıntılarının personel olduğunu, emekli çıkan personelin yerinin doldurulamadığını kaydetti. SİVA Narenciye fidanı üretiminden sorumlu TAE Teknisyeni Hilat Siva da, narenciye bahçesi sayısının artmakta olduğunu, bir zamanlar 70 bin dönüm olan narenciye bahçesi alanının 35 bin dönüme kadar düştüğünü, ancak son yıllarda hızla artmakta olduğunu kaydetti. Hilat Siva bir fidanın 18 ayda dikim aşamasına geldiğini, 2022 için 37 bin civarı narenciye fidanının dikime hazır bulunduğunu, 7-8 bin tanesinin bahçe kurulumu için sipariş olduğunu, siparişlerin büyük oranının sofralık Valenciya Midnight ve Yediveren Çekirdeksiz Limon olduğunu belirtti.